Göbəklitəpə

Göbəklitəpə (türk. Göbekli Tepe) — Türkiyənin cənub-şərqində, Örəncik kəndindən 2,5 km, Şanlıurfa şəhərindən 15 km şimal şərqdə yerləşən, dünyada ən qədim istehkam məbəd kompleksidir. 2003 cü ildə aparılmış geomaqnit tədqiqatlarına əsasən 12000 il yaşı olan bu məbəd kompleksi, e.ə. IX minilliyə aiddir. Kompleks cəmi 20-dən artıq dairəvi şəklində olan istehkamlardan ibarətdir. Bəzi sütunların səthi relyeflərlə örtülüdür. Məbəd məqsədli şəkildə e. ə. VIII minillikdə torpaqla basdırılmışdır. Uzun illər məbəd kompleksi 15 m hündürlüklü və 300 m diametrli Göbəklitəpə hündürlüyündə yatıb qalmışdır. Onun aşkar edilməsi yaxın şərq və bütün avrasiyada ilkin neolit dövrü haqqındakı qəbul olunmuş baxışlarda inqilabi dönüş etmiş olur.

Aşkar edilməsi

Göbəklitəpə 1960-cı illərin əvvəllərində arxeoloqlara məlum olsa da həqiqi izahını tapa bilmir. Amerikalı arxeoloq Peter Benedikt fərz edirdi ki, bu təpənin altında Bizans dövrünə aid qəbirstanlıq yerləşir. 1994-cü ildə qazıntılar Klaus Şimidtin rəhbərliyi ilə Alman arxeoloji institunun (alm. Deutsche Archäologische Institut, DAI) İstanbul bölməsi və Şanlıurfa muzeyi tərəfindən davam etdirilir. Əldə edilən ilk qazıntı materiallarından Şimidt onların daş dövrünə aid olduğunu hesab edir. Arxeoloji qazıntılara qədər sahə kənd təsərrüffat işləri üçün istifadə edildiyindən, maneə törədən daşlar bir yerə toplanaraq üstü torpaqla örtülür. Arxeoloqlar müəyən edirlər ki, bu təbə təbi yolla əmələ gəlməmişdir. Sonrada şimal yamacda daşlar arasından üzəri şəkil relyefli T- formalı sütun tapılir. Daha sonra cənuv yamacda ikinci T- formalı sütunun kiçik demenzionları tapılır .

Məbəd kompleksi

III qat

Göbəklitəpə məbəd kompleksi bu günə qədər mezolit dövrünə aid ən qədim mədəni istehkam sayılır. Onun tikintisi mezolitdən başlamış və bir neçə minilliklər davam etmişdir. Arxeoloji kompleks neolit dövrünə aid üç əsas qatdan ibarətdir. Ən qədim qat III qat olub, PPNA mədəniyyətinə aiddir. III qatda dairəvi və oval formada emal olunmamış daşdan tikilmiş divarlara bitişik 3 m uzunluğa malik monalit sütunlar aşkarlanmışdırş. Eyni növ sütunlara istehkamın mərkəzindədə rast gəlinir. Döşəmə sönmüş əhəngdaşından döşənmiş və oturacaqlar divar boyu uzanır. Məbəddə qaban və tülkü skulpturları qoyulmuşdur. Diametrləri 10-30 m olan dörd belə istehkam açılmışdır. Geofiziki müayinələr göstərir ki, təpənin tərkində daha 16 belə istehkam mıvcuddur. Tikinti üçün daş kompleksin yaxınlığından əldə edilmişdir. Qəribə də olsa onların daş tiyələr vasitəsilə kəsilib yonulması təxmin edilir. Daş karxanada bir neçə uzunluğu 9 m-ə çatan bitirilməmiş sütunlara rast gəlinir.

II qat

Arxeoloji qazıntının II qatı PPNB mədəniyyətinə, e.ə. 7500-6000 ci ilə aiddir. Radiokömür müayinəsinə əsasən II qatın e.ə. 8800-8000 ci illərə aid olduğu hesab edilir. Bu dövrdə torpaqlanmış qədim qatın üzərində cilalanmış əhəng daşından döşəməli dördbucaqlı zal inşa edilmişdir. Bu istehkamın ust qatı sahə əkin üçün istifadə edilərkən əkinçilər tərəfindən zədələnmişdir. Bu qatda 1,5 m hündürlüyə malik T-şəkilli sütünlar aşkar edilmişdir. Onların əksəriyyəti istehkamın ortasında cüt dayaqlar kimi durmaqdadırlar. Onlardan bir qədərinin üzərində şir relyeflər ovulmuşdur. Cüt sütunlar arasında oturacaq quraçdırılmışdır ki, onun da üzərində qadın şəkili ovulmuşdur.

Aşkar edilən təsvirlərdən öküz, qaban, tülkü, ilan və digər sürünənlər, cüyür, həşərat, hörümçək, quş - kərkəs relyeflərinə rast gəlinir. Kərkəs təsvirləri yerli kultla əlaqəli olduğu güman edilir. Güman edilir ki, həmin dövrdə ölü dəfn edilmirdi. Cəsəd qurd-quşa xüsusən də kərkəsə yem olurdu. Bu tərz sonralar atəşpərəstlər tərəfindən qəbul edilmişdir. Cəsəddən ayrılmış baş isə əcdadlarının kultu kimi saxlanılırdı. Bu tərz isə sonralar natufiy mədəniyyətində də rast gəlinmişdir. İnsan təsviri azlıq, içərilərində xüsusən kərkəs əhatəsində başsız cəsəd təşkil edir. T- şəkilli sütunlarda qol relyeflərinə də rast gəlinir.

Heyvan relyefli T-şəkilli sütünlar

I qat

Kompleksin I qatı Göbəklitəpənin üst nazik təbəqəsini təşkil edir. I qat bir o qədər də zaman kəsizini əhatə etmir. Aparılan mütəmadi əkin və torpaq işləri nəticəsində daha çox eroziyaya və digər mexaniki təsirlərə məruz qalmışdır.

Mənbələr

  • Klaus Schmidt: Frühneolithische Tempel. Ein Forschungsbericht zum präkeramischen Neolithikum Obermesopotamiens. In: Mitteilungen der deutschen Orient-Gesellschaft 130, 1998, S. 17–49.
  • Klaus Schmidt: Zuerst kam der Tempel, dann die Stadt. Bericht zu den Grabungen am Gürcütepe und am Göbekli Tepe 1996–1999. In: Istanbuler Mitteilungen 50, 2000, S. 5–40
  • Klaus Schmidt: Göbekli Tepe, Southeastern Turkey. A preliminary Report on the 1995–1999 Excavations. In: Palèorient 26, 2001, S. 45–54.
  • Joris Peters, Klaus Schmidt: Animals in the symbolic world of Pre-Pottery Neolithic Göbekli Tepe, south-eastern Turkey: a preliminary assessment. In: Anthropozoologica 39, 1, 2004, S. 179–218.Volltext
Aşağıdakı kateqoriyalara verilmişdir:
Şərh yazın
Göstərişlər və göstərişlər
Tərtib et:
Volkan Turan
6 Сентября 2018
It is the oldest known temple (10.000 BC) in the whole world and its mystery has not been uncovered fully. Worth spending an hour with a guide. A small gift shop and toilets are available.
Yusuf Ziya Aydın
14 Мая 2016
Easy to drive by car, motorcycle or bike (12 km from Sanliurfa city center, less from Gaziantep - Mardin highway)
Tugra Gönden
23 Сентября 2015
Absolutely mind blowing place, top historic site in the world, a lot of the site is still uncovered and I hope what is will be protected, needs more explanation on site
Turkish Travel Blog
12 Fevral 2014
Without an interest in history, this site will mean very little to you. Excavations are not yet completed however on the plus side, it is very easy to reach if in Sanliurfa. Hire a car.
Burcu Özgün
28 Aprel 2019
First temple in the world. The hill where the ruins are have the best view! Must see!
B Zhr
27 Августа 2014
First thing about Gobeklitepe, restoration process is on hold till late september/early october. The deck hides details which I really wanted to see. The site seems to be really good at the end :)

Yaxınlıqdakı otellər

Bütün otellərə baxın Hamısını gör
Nevali Hotel

başlayan $71

Dedeman Sanliurfa Hotel

başlayan $47

Elruha Hotel

başlayan $38

Hilton Garden Inn Sanliurfa

başlayan $35

Hotel Arte

başlayan $40

Hotel Euphrat Nemrut

başlayan $45

Yaxınlıqdakı tövsiyə olunan yerlər

Hamısını gör Hamısını gör
İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Harran

Harran, also known as Carrhae, is a district of Şanlıurfa Province i

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Severan Bridge

The Severan Bridge (Chabinas Bridge or Cendere Bridge, Turkish:

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Nemrut dağı

Nemrut dağı (Nemrut və ya Nemrud, türk. Nemrut Dağ, yun. Όρος Νεμρούτ,

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Thermopylae

Thermopylae (pronounced ) (Ancient and Katharevousa Greek

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Qaziantep qalası

Qaziantəp qalası — Qaziantəpin mərkəzindəki bir təpəyə qurulmuş q

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Şirvani Mosque

Şirvani Camii, Şirvani Mehmet Efendi Camii or İki Şerefeli Camii is

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Diyarbakır Fortress

Diyarbakır Fortress, is a historical fortress in Sur, Diyarbakır, T

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Great Mosque of Raqqah

The Great Mosque of Raqqah (Arabic: الجامع الكبير في الرقة‎) is th

Oxşar turistik məkanlar

Hamısını gör Hamısını gör
İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Edfu məbədi

Edfu məbədi - Nil çayının qərb sahilindəki Edfu şəhəri yaxınlığı

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Temple of Antoninus and Faustina

The Temple of Antoninus and Faustina is an ancient Roman temple in

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Persepolis

Persepolis (qədim fars dilində:Parsa, Farsca: تخت جمشی

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Temple of Olympian Zeus (Athens)

The Temple of Olympian Zeus (Greek: Ναός του Ολυμπίου Διός or Naos t

İstək siyahısına əlavə edin
Mən burada olmuşam
Ziyarət etdi
Gərni məbədi

Gərni məbədi - Gərnibasar mahalının dağlıq hissəsində, Gərni çay

Bütün oxşar yerlərə baxın