Ankara Roma hamamı — Türkiyənin Ankara şəhərində yerlşən və dövrümüzə xarabalıqları çatmış Roma hamamıdır. Abidə 1937-1944-cü illərdə arxeoloji qazıntılar zamanı üzə çıxarılmış abidə açıq səma altında muzey kimi fəaliyyət göstərir.
Hamam Ankaranın Ulus rayonunun mərkəzindən 400 m aralıda, Çankırı küçəsindən 2.5 m yüksəklikdə olan Çankırı Kapı yaylasında yerləşir. Tədqiqat ərazisinin üst qatlarından Roma, Bizans və Səlcuqlu dövrlərinə aid materiallar, ən alt təbəqəsindən isə Friqiya dövrünə aid materiallar aşkarlanmışdır.
Qədim Ankira (Ancyra) şəhəri Roma imperiyası dövründə şərqlə qərbin kəsişdiyi ərazidə yerləşirdi və şəhərin strateji mövqeyi onun Qalatiya vilayətinin paytaxtı kimi şöhrət tapmasında rol oynamışdır. Yaylanın şərq tərəfindən keçən yol Avqust məbədinin yerləşdiyi meydana aparırdı. Məbədin qalıqları, boz mərmərdən olan sütunların Korinf kaptelları 1930-cu illərdə Türkiyə Respublikasının yeni paytaxtı Ankara şəhərinin salınması zamanı qazıntı nəticəsində aşkarlanmışdır.
Hamam III əsrdə Roma imperatoru Karakallanın (212-217) sifarişi ilə inşa edilmişdir. Həmin imperatorun sifarişi ilə inşa edilmiş digər bir hamam isə Roma şəhərində yerləşir və Karakalla hamamı adlanır. Tibb tanrısı Asklepinin şərəfinə inşa etdirilmiş hamam caldarium (isti hamam), tepidarium (qaynar hamam) və frigidarium (soyuq hamam) otaqlarından ibarət, 80m x 120m ölçülü klassik kompleksdir. Səkkizinci əsrə qədər fəaliyyət göstərmiş hamam, həmin dövrdə baş vermiş yanğın zamanı dağılmış və dövrümüzə yalnız birinci mərtəbənin xarabalıqları çatmışdır.
Ərazidə arxeoloji tədqiqat işlərinə 1937-ci ildə prof. Rəmzi Oğuz Arık tərəfindən Frigiya və Roma dövrünə aid qalıqların aşkarlanmasından sonra başlanmışdır. Türk Tarix Qurumunun maliyyələşdirdiyi qazıntı işlərinə əvvəlcə Hamit Z. Koşay, daha sonra isə Necati Dolunay rəhbərlik etmişdir. 1938-1939-cu illərdə aşkara çıxarılmış hamam qalıqları 1940-1943-cü illərdə çöküntülərdən tamamilə təmizlənmişdir. Bərpa işlərinin başlamasından qazıntı memarı Mahmut Akok hamamın bərpa layihəsini hazırlamışdır.
Prof. Arık qazıntılar zamanı aşkarlanmış sikkələr əsasında hamamın Karakallanın dövründə inşa edildiyini bildirmiş, bu ehtimal daha sonra kitabələr vasitəsiylə təsdiqlənmişdir. Arxeoloji tədqiqatlar zamanı aşkarlanmış digər sikkələr nəticəsində isə prof. Arık hamamın 500 il fəaliyyət göstərdiyini və bir neçə dəfə təmir edildiyini qeyd etmişdir.
Əraziyə Çankırı küçəsində yerləşən ofisdən bilet alaraq daxil olmaq lazımdır. Çankırı küçəsi 128 mərmər sütundan ibarət portiklə əhatə olunmuş palestraya (Qədim Yunanıstan ənənəsində güləş meydanı) açılır. Palestranın ortasında qəbir daşları, altarlar, Roma, Bizans və Ellinizm dövrünə aid kitabələr sərgilənir.
Palestranın arxasında apodeiterium (geyim otağı) və yanaşı üç hamam otağı yerləşir. Tepidarium və Caldariumun ənənəvi olmayan çox geniş ölçüləri şəhərin soyuq qış günlərində bu ərazinin çox məşhur olmasından xəbər verir. Ən diqqət çəkən qalıqlar döşəməni saxlamış kərpic sütunlardır. Onların arasından keçən isti hava döşəməni isti saxlamağa kömək edirdi. Palestranın şimalında sütunlu yolun qalıqları görünməkdədir.
